LPD 21 verwacht dat leerlingen een professionele aanpak kunnen toelichten om een stimulerende omgeving te creëren en vormt de theoretische onderbouw van LPD 25 dat focust op het aanbieden en begeleiden van activiteiten in een gevarieerde vrije tijd.
Indien we op zoek willen gaan naar een kwalitatieve gevarieerde vrije tijd in de buitenschoolse opvang, kunnen we het actieonderzoek door Kind & Samenleving als bron gebruiken.
Als we de vrije tijd in de buitenschoolse opvang gevarieerd en kwalitatief willen invullen, zijn we op zoek naar het creëren van speelkansen. Speelkansen zijn mogelijkheden die gecreëerd worden om kinderen te stimuleren en aan te moedigen om te komen tot spel. Als we de speelkansen voor kinderen willen optimaliseren, kunnen we ons richten op drie perspectieven.
Een eerste perspectief om de speelkansen van kinderen te verhogen is de rol van de kinderbegeleider. Een kinderbegeleider kan verschillende rollen innemen die kinderen tot speelkansen brengen.
De kinderbegeleider voorziet de kinderen van inspirerende spelimpulsen. Spelimpulsen zijn kleine acties of suggesties die kinderen inspireren en de spelervaring van kinderen naar een nieuwe hoogte tillen. Denk maar aan de kinderbegeleider die ziet dat enkele kindjes 'winkeltje spelen' en suggereert om in het speelbos op zoek te gaan naar materiaal om in de winkel te kunnen aanbieden (bv. takjes als frietjes, eikels als ...)
De kinderbegeleider suggereert om leuke en verrassende combinaties te maken met het aanwezige materiaal. Denk maar aan fietsen en kegels om een parcours te maken.
De kinderbegeleider speelt actief mee.
De kinderbegeleider voorziet zelf een spel(aanbod). Denk aan de kinderbegeleider die zag dat enkele kinderen gefascineerd waren door de auto's in de opvang en een activiteit uitwerkt waarbij autootjes een belangrijke rol krijgen.
Al deze rollen maken kinderopvang (in het onderzoek ligt de focus op buitenschoolse opvang) rijk. Het is de kunst kritisch te zijn over welke rollen ingenomen worden door jezelf of collega's. Welke rollen missen we nog? Welke afspraken kunnen we maken om deze toch op te nemen in de opvang?
Belangrijk is om de kinderen tijdens de opvang te observeren om te weten wat zij nodig hebben. De rollen worden dus best flexibel opgenomen om in te spelen op de speelnoden van de kinderen.
Bij het geven van spelimpulsen kunnen we variëren op het continuüm van open naar meer gesloten impulsen. Sommige kinderen zijn zeer inventief, anderen hebben meer impulsen nodig om het spel rijk te houden. Impulsen kunnen zo meer gesloten zijn; zoals het geven van voorstellen en opdrachten. Hoe meer een impuls opschuift naar een 'gesloten impuls', hoe meer je het spel stuurt door middel van de impuls. Of, je kunt meer open impulsen geven; zoals mogelijkheden geven en een kader bieden. In EOS Wetenschap kun je hierover een artikel lezen.
Een tweede perspectief om de speelkansen van kinderen te verhogen is de focus op het geschikt spelmateriaal.
Het onderzoek beklemtoont de nood aan een breed gamma aan spelmateriaal. Kan het materiaal inspelen op de speelnoden van kinderen, op hun eigenheid, ...
Ga bijvoorbeeld ook na welk materiaal te kort is, hoe je het materiaal kunt opbergen, wat je vrij ter beschikking stelt en wat op vraag, ...
Je kunt checklists gebruiken om een blik te werpen op het aanwezige spelmateriaal. De leerlingen kunnen zelf een kijkwijzer ontwerpen, of gebruiken een checklist die te raadplegen is via andere bronnen.
Een derde perspectief om de speelkansen van kinderen te verhogen is de kijk op de speelruimte. Het onderzoek stelt vast dat het belangrijk is om bijvoorbeeld te zorgen voor ...
Het actieonderzoek van Kind & Samenleving liet zien dat we tijdens opvangmomenten 4 gedragingen van kinderen kunnen observeren.
We noemen het ook wachttijd. Kinderen wachten geduldig in afwachting van een speelmogelijkheid, zoals het vrijkomen van materiaal of de start van een activiteit. Wachttijd wordt vaak ervaren als een positieve overgang, een periode van hoop en verwachting.
Wanneer een kind zich in een situatie bevindt waarin het langdurig passief wacht tot er iets gebeurt, betreden we de wereld van de overbruggingstijd. Dit signaleert een uitdaging waarbij de opvang mogelijk niet adequaat inspeelt op de behoeften van het kind. Het probeert de tijd te overbruggen.
Kinderen spelen oppervlakkig wanneer de mogelijkheden beperkt zijn of ze weten dat ze elk moment kunnen worden opgehaald. Het zijn de momenten waarbij kinderen zich niet vervelen en niet aan het wachten zijn. Het wordt een gemiste kans als kinderen alleen maar oppervlakkig spelen en nooit echt diep in hun spel opgaan.
Het spel dat kinderen volledig opslokt. Ze vergeten de tijd en willen niet stoppen, zelfs niet als hun ouders arriveren. Dit intensieve spel is een teken van diepgaande betrokkenheid en is de meest waardevolle vorm van spelen.
Geen enkel van deze 4 gedragingen is negatief. Elk gedrag kan en mag voorkomen. Observatie is wel belangrijk; een kind dat alleen maar wacht, overbrugt of oppervlakkig speelt en zelden tot intensief spelen komt, mist speel- en ontwikkelkansen. Vanuit 3 perspectieven (hierboven) kan kritisch nagedacht worden hoe we die speelkansen kunnen vergroten om ook tot intensief spelen te kunnen komen.
Spelen moet centraal kunnen staan in de opvang via het aanbieden van diverse spelvormen. In het spel van kinderen zijn verschillende spelvormen terug te vinden, zoals:
De vetgedrukte spelvormen leiden vaker tot intensief spel, maar het zijn wel spelvormen waar een opvang doorgaans minder op focust. Intensief spelen is een teken van diepgaande betrokkenheid en is de meest waardevolle vorm van spelen.
Dit betekent niet dat de andere spelvormen genegeerd moeten worden, want elk kind heeft zijn unieke noden. Sommige kinderen genieten er bijvoorbeeld van om in de opvang vooral rond te lopen (herhalend bewegen).
3. Onepager vergroten van speelkansen in de buitenschoolse kinderopvang
De onepager brengt, vanuit de conclusies van het actieonderzoek door Kind & Samenleving, in beeld hoe je vanuit 3 perspectieven de speelkansen van kinderen kunt vergroten en zo kunt bijdragen tot een gevarieerde en kwalitatieve opvangtijd.
De spelvormen rondom de onepager herinneren ons aan de diverse spelvormen die kinderen laten zien of waartoe ze gestimuleerd kunnen worden, waarbij we vooral onthouden dat bepaalde spelvormen het intensief spelen bevorderen. Net dat intensief spelen brengt kinderen het best tot ontwikkeling.
